The Rise and Fall of Democratic Socialism in Yugoslavia 1948-1972.

Milivoj Bešlin; Petar Žarković

doi:10.2298/FID2304550B

Authors

Milivoj Bešlin University of Belgrade, Institute for Philosophy and Social Theory
Petar Žarković University of Belgrade, Institute for Philosophy and Social Theory

DOI:

https://doi.org/10.2298/FID2304550B

Keywords:

Yugoslavia, socialism, self-management, democratization, League of Communists, Josip Broz Tito, Marko Nikezić

Abstract

This article examines the complex trajectory of democratic socialism in Yugoslavia from 1948 to 1972, a period characterized by groundbreaking experimentation and subsequent retreat from socialist ideals. The study begins with Yugoslavia’s 1948 break from Stalin, marking the inception of its independent socialist path, distinct from the Soviet model. It highlights the implementation of innovative policies, particularly the model of worker self-management, reflecting Yugoslavia’s endeavor to marry socialist principles with democratic practices. These policies, initially successful in fostering economic growth and a unique Yugoslav identity, faced internal challenges of ethnic and national complexities and external pressures owing to its non-aligned stance during the Cold War. The article delves into the internal political dynamics and leadership strategies of Yugoslavia during this transformative period, which is a domain that has received less scholarly attention compared to Yugoslav economic and foreign policies. It scrutinizes how Tito and his contemporaries navigated the challenges of maintaining a socialist state while balancing the ideals of democracy with the practicalities of governance. Special attention is given to the interplay between domestic policies and international influences, offering a comprehensive view of the Yugoslav socialist experiment. The decline of democratic socialism in Yugoslavia, culminating in the political shifts of 1972, is portrayed not as an abrupt collapse but as a gradual process, marked by changes in both policy and ideology. The authors conclude that the Yugoslav experience provides valuable insights into the complexities of implementing socialism in a diverse and multifaceted society, illustrating both the potential and limitations of merging socialism with democratic principles.

References

Banac, Ivo (1990), Sa Staljinom protiv Tita, Zagreb: Globus.

Bešlin, Milivoj (2014), „Kraljevina Jugoslavija u borbi protiv antifašizma. Istorijski izazov Španskog građanskog rata kao kristalizaciona tačka političke aktivnosti u Jugoslaviji“, in Milo Petrović (ed.), Preispitivanje prošlosti i istorijski revizionizam, Beograd, pp. 199–222.

—. (2019), „Usvajanje Programa SKJ 1958. i reformske tendencije u jugoslovenskom društvu i partiji“, in Igor Duda (ed.), Komunisti i komunističke partije: politike, akcije, debate. Zbornik odabranih radova s Trećeg međunarodnog znanstvenog skupa „Socijalizam na klupi“, Srednja Europa; Filozofski fakultet u Puli, pp. 11–33.

—. (2022), Ideja moderne Srbije u socijalističkoj Jugoslaviji, Novi Sad: Akademska knjiga.

—. (2023), „AVNOJ u revoluciji: Konstituisanje federativne Jugoslavije u Drugom svetskom ratu 1941–1945“, Historia moderna (Tematski broj: 80 godina od Drugog zasjedanja AVNOJ-a) 4 (4): 9–46.

Bešlin, Milivoj; Žarković, Petar (2021), „Srpski liberali i Hrvatsko proljeće: hrvatsko-srpski odnosi i novi koncepti Jugoslavije krajem 1960-ih i početkom 1970-ih“, Časopis za suvremenu povijest 3: 791–821.

Benson, Leslie (2001), Yugoslavia: A Concise History, New York: Palgrave.

Bilandžić, Dušan (1999), Hrvatska moderna povijest, Zagreb: Golden marketing.

Bogetić, Dragan (2006), Nova strategija spoljne politike Jugoslavije 1956-1961, Beograd: Institut za savremenu istoriju.

Duda, Igor (2023), Socijalizam na kućnom pragu: Mjesna zajednica i svakodnevica društvenog samoupravljanja u Jugoslaviji, Zagreb: Srednja Europa.

Dobrivojević, Ivana (2006), Državna represija u dobra diktature kralja Aleksandra, Beograd: Institut za savremenu istoriju.

Dimić, Ljubodrag (2014), Jugoslavija i Hladni rat, Beograd: Arhipelag.

Istorija SKJ (1985), Beograd: Komunist; Narodna knjiga; Rad.

Jakovina, Tvrtko (2003), Američki komunistički saveznik 1945-1955, Zagreb: Profil international: Srednja Europa.

—. (2011), Treća strana Hladnog rata, Zagreb: Faktura.

Kidrič, Boris (1985), Sabrana dela, tom 6, Beograd: Komunist.

Kovačević, Branislav (2006), Đilas, heroj-antiheroj, Podgorica: Pobjeda.

Lempi, Džon (2004), Jugoslavija kao istorija. Bila dvaput jedna zemlja, Beograd: Dangraf.

Lorejn, M. Lis (2003), Održavanje Tita na površini. Sjedinjene Države, Jugoslavija i Hladni rat, Beograd: BMG.

Milosavljević, Olivera (1983), Radnički saveti u Beogradu 1949-1953, Beograd: Istorijski arhiv Beograda.

Marković, Dragan ; Kržavac, Savo (1978), Liberalizam od Đilasa do danas, knjiga 2, Beograd: Sloboda.

Sekelj, Laslo (1990), Jugoslavija – struktura raspadanja, Beograd:Rad.

Đilas, Milovan (1950), Savremene teme, Beograd:Borba.

—. (1983), Vlast, London: Naša reč.

—. (1990), Razgovori sa Staljinom, Beograd: Književne novine.

Đukić, Slavoljub (1990), Slom srpskih liberala. Tehnologija političkih obračuna Josipa Broza, Beograd: “Filip Višnjić”.

Nenadović, Aleksandar (1989), Razgovori s Kočom, Zagreb: Globus

—. (1998), Mirko Tepavac. Sećanja i komentari, Beograd: Radio B92.

—. (2003), Glavni urednik. “Politika” i pad srpskih liberala 1969-1972, Beograd: Politika.

Nikezić, Marko (2003), Srpska krhka vertikala, Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji.

Petranović, Branko (1988), Istorija Jugoslavije : 1918-1988. Knj. 3, Socijalistička Jugoslavija: 1945–1988, Beograd: Nolit.

Petranović, Branko; Zečević, Momčilo (1988), Jugoslavija 1918–1988. Tematska zbirka dokumenata, Beograd: Rad.

Perović, Latinka (1991), Zatvaranje kruga. Ishod političkog rascepa u SKJ 1971/1972, Sarajevo: Svjetlost.

—. (2003), „Na tragu srpske liberalne tradicije. Ko su i šta su bili srpski liberali početkom sedamdesetih godina XX veka“, in Marko Nikezić, Srpska krhka vertikala, Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji, pp. 7–93.

Pirjevec, Jože (2012), Tito i drugovi, Zagreb: Mozaik knjiga.

Popov, Jelena (2002), Drama na vojvođanskom selu (1945–1952), Novi Sad: Platoneum.

Rusinow, Denison (1978), The Yugoslav experiment 1948–1974, University of California Press.

Stanić, Veljko (2008), „Milovan Đilas 1953/54 – između revolucije i slobode“, Tokovi istorije,

/2008, 251–278.

Sedmi kongres SKJ. Stenografske beleške (1958), Beograd: Kultura.

Šesti Kongres KPJ (1952), Beograd: Kultura.

Štaunbringer, Zvonko (1980), Ne staljinizmu, Zagreb:Globus.

Vuković, Zadravko (1989), Od deformacija SDB do maspoka i liberalizma. Moji stenografski zapisi 1966-1972, Beograd: Narodna knjiga.

Žanin-Čalić, Marin (2013), Istorija Jugoslavije u XX veku, Beograd: Klio.

Žarković, Petar; Bešlin, Milivoj (2023), „Od demokratskog do realnog socijalizma: jugoslovensko-sovjetski ideološki spor i njegovi rezultati“, Montenegrin Journal for Social Sciences 7 (1): 9–34.